Czy pierwsze zdanie zapisane w języku polskim było faktycznie wypowiedziane po polsku? Dlaczego kaszubski jest uznany za odrębny język, a śląski - nie? I czy “ubrać buty” to faktycznie błąd językowy? Pokazujemy, że polszczyzna to tak naprawdę wiele małych języków, a nie monolit.Gościnią tego odcinka jest Olga Woźniak, językoznawczyni, dziennikarka naukowa i autorka podcastu “Łapacz słów”. Znajdziecie go tu: https://open.spotify.com/show/0c9dfG4yLXCkNPNwg1CvLCPrzy okazji zapraszamy też do posłuchania naszych podcastów z cyklu “Laboratorium zbrodni”, który tworzymy we współpracy z Polskim Radiem. Znajdziecie je na stronie Polskiego Radia, na Spotify i wszędzie tam, gdzie lubicie słuchać podcastów:https://open.spotify.com/show/5Sw33l0P1o2vDOErG6VGL2?si=b3068c6d99a34dac Jeśli Wam się spodoba, rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków: https://patronite.pl/crazynaukaJeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊https://buycoffee.to/crazynauka A tu znajdziecie nasze koszulki 😊https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109 Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy m.in. z tych źródeł:https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_kaszubski https://www.national-geographic.pl/historia/jezyk-kaszubski-jest-jedynym-w-polsce-jezykiem-regionalnym/ https://wyborcza.pl/7,175991,30855458,choc-milosc-slazakow-do-slaskiego-jest-wielka-to-bez-wsparcia.html http://www.poradnikjezykowy.uw.edu.pl/wydania/poradnik_jezykowy.786.2021.07.3-H.Duc-Fajfer.pdf https://radaslonskigojynzyka.org/ https://protlumaczenia.pl/jezyk-lemkowski-czyli-jeden-z-najczesciej-uzywanych-w-polsce/ https://wyborcza.pl/7,175991,31252702,zitaj-w-zondzborku-czy-da-sie-przywrocic-do-zycia-jezyk-mazurski.htmlhttps://opus.us.edu.pl/docstore/download/USLe0aaaf66d0404f1d8fa3465fc4f0a807/Mysliwiec_Slonsko_godka_przasny_folklor_czy_jezyk_regionalny.pdf https://svoja.org/ https://www.stowarzyszenielemkow.pl/web/lemkowski-alfabet/
--------
1:02:14
--------
1:02:14
131. Nauka na czasie: Jak trzyma się piana na piwie oraz wariant Frankensteina
Czy nowe warianty koronawirusa są rzeczywiście tak groźne, jak o tym piszą niektóre media? I dlaczego piana na piwie w ogóle się utrzymuje?Odcinek z serii “Nauka na czasie”.Zachęcamy też do posłuchania naszej serii kryminalno-naukowej “Laboratorium zbrodni”, którą tworzymy we współpracy z Polskim Radiem. Znajdziecie ją m.in. na Spotify:https://open.spotify.com/show/5Sw33l0P1o2vDOErG6VGL2?si=b3068c6d99a34dac(1:16) Piana na piwie(27:16) Nowe warianty koronawirusaPolecajka na dziś: Historia świata w sześciu szklankach, Tom Standage, Wydawnictwo CiSJeśli podobają Wam się nasze podcasty, rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków: https://patronite.pl/crazynaukaJeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊https://buycoffee.to/crazynauka A tu znajdziecie nasze koszulki 😊https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109 Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy m.in. z tych źródeł:Piwohttps://pubs.aip.org/aip/pof/article/37/8/082139/3360405/The-hidden-subtlety-of-beer-foam-stability-Ahttps://en.wikipedia.org/wiki/Alehttps://en.wikipedia.org/wiki/Marangoni_effectKoronawirushttps://cdn.who.int/media/docs/default-source/documents/epp/tracking-sars-cov-2/23052025_nb.1.8.1_ire.pdfhttps://wyborcza.pl/7,75400,32060884,nimbus-i-stratus-dwa-nowe-warianty-koronawirusa-czy-sa.htmlhttps://www.medonet.pl/koronawirus,covid-19-wroci-w-nowej-odslonie--nimbus-i-stratus-w-natarciu,artykul,53368144.htmlhttps://www.termedia.pl/mz/Bedzie-wiecej-zakazen-nowym-subwariantem-SARS-CoV-2-,63624.htmlhttps://www.termedia.pl/koronawirus/Szczepienia-przeciw-COVID-19-rusza-jesienia-,63672.htmlhttps://tropicalmed.pl/wiadomosci/2025/szczepionka-na-nowy-wariant-covid-19https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/od-25-sierpnia-2025-roku-wiecej-szczepien-w-aptekach-za-podanie-szczepionki-zaplaci-nfz,8816.htmlhttps://www.termedia.pl/koronawirus/FDA-zatwierdza-nowa-szczepionke-przeciwko-COVID-19,62645.htmlhttps://www.fda.gov/vaccines-blood-biologics/mnexspike
--------
54:10
--------
54:10
130. Czym magia różni się od religii i inne odpowiedzi na trudne pytania
Czy specjalne okulary do komputera - takie z filtrem niebieskiego światła - mają sens?Czym magia różni się od religii i czemu dopadają nas wszystkich?Posłuchajcie najnowszego odcinka Podcastu Crazy Nauka!Przy okazji zapraszamy też do posłuchania naszych podcastów z cyklu “Laboratorium zbrodni”, który tworzymy we współpracy z Polskim Radiem. Znajdziecie je na stronie Polskiego Radia, na Spotify i wszędzie tam, gdzie lubicie słuchać podcastów:https://open.spotify.com/show/5Sw33l0P1o2vDOErG6VGL2?si=b3068c6d99a34dac Jeśli Wam się spodoba, rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków: https://patronite.pl/crazynaukaJeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊https://buycoffee.to/crazynauka A tu znajdziecie nasze koszulki 😊https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109 Polecajka: książka “Seks, betel i czary. Życie seksualne dzikich sto lat później”, Aleksandra Gumowska, Znak LiteranovaPrzygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy m.in. z tych źródeł:https://www.mcgill.ca/oss/article/medical-critical-thinking/feeling-blue-about-evidence-blue-blocking-glasseshttps://www.scientificamerican.com/article/do-blue-light-glasses-help-with-eyestrain/https://www.mayoclinichealthsystem.org/hometown-health/speaking-of-health/are-blue-light-blocking-glasses-a-must-have https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34983271/ https://nafalinauki.pl/swiatlo-widzialne/ https://pl.wikipedia.org/wiki/Siatk%C3%B3wka_(anatomia)https://thereader.mitpress.mit.edu/the-powerful-role-of-magical-beliefs-in-our-everyday-thinking/https://en.wikipedia.org/wiki/Evolutionary_origin_of_religionhttps://en.wikipedia.org/wiki/Ritual_behavior_in_animalshttps://en.wikipedia.org/wiki/Evolutionary_psychology_of_religionhttps://www.science.org/content/blog-post/origin-religionhttps://jamesbishopblog.com/2019/03/23/james-frazer-evolutionary-development-of-mans-religious-psyche/https://en.wikipedia.org/wiki/Cognitive_science_of_religionhttps://www.psychstory.co.uk/psychology-blog/magic-religon-philosophy-science
--------
1:04:39
--------
1:04:39
129. Nauka na czasie - awantura o chata GPT i szczątki polarnika w Antarktyce
Czyje szczątki Polacy znaleźli w Antarktyce i jak twórcy ChataGPT zostali kompletnie zaskoczeni odbiorem ich najnowszego produktu.To odcinek z cyklu “Nauka na czasie”, który mówi o bieżących wydarzeniach i miał być krótszy niż regularne odcinki, ale niekiedy robi się dłuższy, co stało się również teraz.Zachęcamy Was też do posłuchania naszej serii kryminalno-naukowej “Laboratorium zbrodni”, którą tworzymy we współpracy z Polskim Radiem. Znajdziecie ją na stronie Polskiego Radia oraz na Spotify:https://open.spotify.com/show/5Sw33l0P1o2vDOErG6VGL2?si=b3068c6d99a34dacPolecajka: “The Thing” (“Coś”) w reżyserii Johna CarpenteraWizualizacja stacji Arctowskiego po przebudowie: https://architektura.muratorplus.pl/projekty/polska-stacja-antarktyczna-budowa-arctowskiego-wkracza-w-decydujaca-faze-aa-4acs-cRyo-4Xdt.html Jeśli podobają Wam się nasze podcasty, rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszemu wsparciu nasz podcast pozostaje dla wszystkich bezpłatny: https://patronite.pl/crazynaukaJeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊https://buycoffee.to/crazynauka A tu znajdziecie nasze koszulki 😊https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109 Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy m.in. z tych źródeł:https://www.bbc.com/news/articles/c4g034yx4gjohttps://www.uni.lodz.pl/aktualnosc/szczegoly/naukowcy-ul-odkryli-i-zbadali-w-arktyce-szczatki-polarnika-ktory-zginal-w-1959-roku https://www.facebook.com/arctowski/posts/pfbid02jpHgoxCAs7CSWTkdpVNMEz7a7h14DBB8uVMhQdbQiyrpCWH4EdbK4oLZ8x6mpdyil https://wyborcza.pl/7,75400,32168911,z-lodowca-kolo-polskiej-stacji-antarktycznej-wytopil-sie-czlowiek.htmlhttps://www.nytimes.com/2025/08/15/podcasts/hardfork-gpt5-perplexity.htmlhttps://www.facebook.com/andrzejdragan/posts/pfbid02vmtgAiPbpSEda4M19PsT8yhkTM8hTYH3KNdBr25BKznnp6XKFnjD5jLew46s1P6Vlhttps://pl.wikipedia.org/wiki/Co%C5%9B_(film_1982)
--------
1:04:34
--------
1:04:34
128. Dlaczego drapanie po styropianie “boli” i inne odpowiedzi na trudne pytania
3 pytania i 3 odpowiedzi:Dlaczego skrobanie paznokciem po tablicy albo po styropianie wywołuje w nas dreszcze?Jak to się dzieje, że muzyka może nas uspokoić, zmotywować lub wręcz zdenerwować?I co sprawia, że noże tępią się w zmywarce?Posłuchajcie najnowszego odcinka Podcastu Crazy Nauka!Przy okazji zapraszamy też do posłuchania naszych podcastów z cyklu “Laboratorium zbrodni”, który tworzymy we współpracy z Polskim Radiem. Znajdziecie je na stronie Polskiego Radia, na Spotify i wszędzie tam, gdzie lubicie słuchać podcastów:https://open.spotify.com/show/5Sw33l0P1o2vDOErG6VGL2?si=b3068c6d99a34dac Jeśli Wam się spodoba, rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków: https://patronite.pl/crazynaukaJeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊https://buycoffee.to/crazynauka A tu znajdziecie nasze koszulki 😊https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109 Polecajka - serial “The Pitt”I obiecana playlista na Spotify: https://open.spotify.com/playlist/3iTqOwrI3PsSR2KggqQeum?si=-D6pjSOUR-ikHqMEnzrXBAPrzygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy m.in. z tych źródeł:Skrobanie po styropianie:https://www.popsci.com/science/article/2013-05/fyi-why-do-we-hate-sound-nails-chalkboard/ https://www.science.org/content/article/cover-your-ears https://olejefuchs.pl/drgania-cierne-typu-stick-slip.html?srsltid=AfmBOooUZAplrNcP024C4cYzGyXnIIlf8xVAFgnw80EthimZNrEP70Kf https://physics.stackexchange.com/questions/721511/what-property-of-styrofoam-creates-that-awful-squeaking-sound-when-it-is-rubbed https://www.livescience.com/57106-why-fingernails-on-chalkboard-hurts.html Muzyka, która zmienia nasz nastrój:https://en.wikipedia.org/wiki/Consonance_and_dissonancehttps://pl.wikipedia.org/wiki/Dudnieniehttps://en.wikipedia.org/wiki/Roughness_(psychophysics)https://en.wikipedia.org/wiki/Tritonehttps://businessinsider.com.pl/rozwoj-osobisty/zdrowie/najbardziej-relaksujacy-utwor-muzyczny-na-swiecie-zmniejszy-twoje-obawy/d2jrdw3https://emastered.com/pl/blog/tritone-exampleshttps://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31167611/https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0889159113005138https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23541122/Noże w zmywarce:https://www.americastestkitchen.com/articles/6549-can-you-put-chefs-knife-in-dishwasherhttps://nobliecustomknives.com/pl/carbon-steel-vs-stainless-steel-knife/ https://bacher.tools/en/blogs/bacher-blog/stop-before-you-throw-a-knife-in-the-dishwasher-think-about-what-you-are-risking https://www.simplyrecipes.com/what-your-dishwasher-does-to-your-knife-7693338 Utwory, które pojawiły się w tym odcinku:Marconi Union - WeightlessBad Religion - GeneratorKeith Jarrett - Köln, January 24, 1975, Pt. I (Live)Jimi Hendrix - Purple HazeLeonard Bernstein - Maria (West Side Story)Black Sabbath - Black SabbathJohn Carpenter - Halloween Theme
Podcast Crazy Nauka - zdobywca Nagrody Radia ZET im. Andrzeja Woyciechowskiego 2024 w kategorii „Autor Internetowy” oraz Podcast Roku 2023 w kategorii nauka, edukacja, technologie. Opowiadamy o wielkich osiągnięciach i głębokich porażkach, procesach i zdarzeniach, które zmieniają losy społeczeństw i pojedynczych osób. Pokazujemy, jaką rolę odgrywa w tych zjawiskach nauka, gdzie pomaga wyjaśnić zagadki lub ocalić życie, a gdzie pozostaje jej tylko analizować skutki zdarzeń. Mówimy o zadziwiających metodach badawczych i szkodliwych mitach, które domagają się obalenia. I nie próbujemy ukrywać, jak bardzo nas opowiadanie o nauce kręci.
Polska